حسرت (قرآن)حسرت به معنای دریغ، افسوس ، تأسف و غصه خوردن از چیزی است که از دست رفته و پشیمانی از آن است. ۱ - معنای اصطلاحی حسرتحسرت به معنای دریغ، افسوس ، تأسف و غصه خوردن از چیزی است که از دست رفته و پشیمانی از آن است. ۲ - ریشه و معنای لغوی حسرتحسر عبارت است از کنار زدن لباس از هر چیزی که ملبس به آن است، گفته می‌شود: حسرت عن الذراع : یعنی آستین را از ذراع بالا زدم و حاسر کسی را گویند که زره بر تن و کلاه جنگی بر سر نداشته باشد، و محسرة به معنای جاروب است تا آنجا که می‌گویدخسته و فرسوده را هم که حاسر می‌خوانند برای این است که اندازه توانائیش برای دیگران معلوم شده و حسرت به معنای اندوه و ندامت بر امری است که فوت شده باشد، و ارتباط این معنا با معنای کشف از این راه است که گوید شخص اندوهناک برایش کشف شده و پی برده به جهلی که او را وادار نمود به ارتکاب کاری که مرتکب شده، و یا از این راه است که قوایش از فرط اندوه و ندامت بر ما فات منحسر (ضعیف) شده و یا از تدارک آن دچار حسر (خستگی) گشته است. امام خمینی حسرت انسان را در روز قیامت پایان‌ناپذیر می‌داند و معتقد است انسان تا در حجاب دنیاست از آن بدن غیبی اطلاعی ندارد، روزی که از این حجاب بیرون آمد و سلطنت باطن و یوم الجمع، بساط ظاهر را درهم پیچید و شمس حقیقت از ورای حجب ظلمانی دنیا طالع گردید و چشم باطن ملکوتی باز چشم مُلکی حیوانی بسته شد هزاران افسوس و حسرت و ندامت دامن‌گیر انسان می‌شود. امام خمینی با بیان اینکه حسرت در روز قیامت پایان‌ناپذیر و بی‌فایده است بر این باور است که اگر انسان در این دنیا حزب شیطانی بر او غالب شود و با همین حال، روزگارش به اتمام رسد و نتواند جبران کند، آن روز، روز حسرت‌ها و ندامت‌ها است «و انذرهم یوم الحسرة اذ قضی الامر و هم فی غفلة و فهم لا یؤمنون» کسی که خدای تبارک‌وتعالی تمام وسایل ترقیات و تکامل معنوی برای وصول به سعادت را برای او فراهم کرده ولی کفران نعمت نموده؛ بلکه به امانات الهی خیانت کرده و از عقل و شرع تبعیت نکرده است یک وقتی از خواب گران عالم طبیعت و غفلت و مستی و بیهوشی بیدار می‌شود که همه فرصت‌ها را از دست داده، با جن و شیطان و اصحاب جحیم قرین گشته است در این حالت چاره‌ای جز حسرت ندارد [۵]
خمینی، روح الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۵۳-۵۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.
وقتی می‌بیند رفقای او و همجنس‌ها و هم‌وطن‌های او به سعادت و غایت کمالی خود رسیدند و او از قافله بازمانده است. به اعتقاد امام خمینی روزی که صور اعمال و صحیفه افعال انسان را در عالم به دست او بدهند و بگویند خود حساب خود را ملاحظه کن آن روز جز حسرت و ندامت و بیچارگی و بدبختی و خجالت و شرمساری چیزی نصیب انسان نمی‌شود. حسرت و ندامتی که در این عالم شبیه ندارد، و خجالت و شرمساری که نظیرش را تصور نمی‌توان کرد. حسرت‌های این عالم هر چه باشد مشوب به هزار طور امید است و شرمساری‌های اینجا سریع الزوال است به خلاف آن که روزبه‌روز حسرت و ندامت است. چنان‌که حق‌تعالی فرموده: «اذ قضی الامر» امر گذشته را نمی‌توان جبران نمود و عمر تلف شده را نتوان برگرداند.۳ - واژه های کاربردیدر این مدخل از واژه‌ها و تعبیرات «حسرة» و برخی مشتقات آن و «یا ویلتی» و جملاتی همانند «لو اطاعونا ما قتلوا» استفاده شده است. در این مدخل، فقط افسوس و پشیمانی بر آنچه از دست رفته، بررسی شده و اطلاعات مربوط به اندوه و پشیمانی، در مدخل حزن و ندامت آمده است. ۴ - عناوین مرتبطحسرت اصحاب شمال. ۵ - پانویس۶ - منبع• فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حسرت». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |